W polskim systemie podatkowym istnieje obowiązek deklarowania wszystkich dochodów. Dotyczy to zarówno przedsiębiorców, jak i osób prywatnych. Nieujawnienie źródeł dochodów jest więc traktowane jako przestępstwo lub wykroczenie. W celu zwalczania tego zjawiska wprowadzono podatek od przychodów z nieujawnionych źródeł. Jakie kary grożą za unikanie opodatkowania przychodów? Czy nieujawnione dochody mogą ulec przedawnieniu, a jeśli tak, to kiedy? Sprawdź, co warto wiedzieć na ten temat.
Co to jest dochód z nieujawnionych źródeł?
Dochód z nieujawnionych źródeł to pojęcie, które odnosi się do pieniędzy, które dana osoba lub firma zarabia, ale nie zgłasza organom podatkowym. Taki dochód może pochodzić z różnych źródeł, m.in.:
- nielegalnej działalności handlowej,
- przemytu,
- korupcji i in.
Dochody z nieujawnionych źródeł to problem, z którym zmaga się wiele krajów. Takie działania, zwłaszcza na szeroką skalę, mogą prowadzić do utraty dochodów podatkowych, które mogłyby zostać efektywniej rozdysponowane, np. w takich obszarach jak edukacja, opieka zdrowotna czy infrastruktura. Zwalczanie tego zjawiska polega m.in. na zwiększeniu kontroli podatkowych, zaostrzeniu kar dla osób, które dokonują przestępstw finansowych, a także promowaniu uczciwości podatkowej w społeczeństwie.
Unikanie opodatkowania a uchylanie się od opodatkowania
Choć mogłoby się wydawać, że unikanie opodatkowania i uchylanie się od opodatkowania dotyczą tego samego zjawiska, to nie są tożsame. Używanie ich zamiennie jest błędne. Oto najważniejsze różnice między nimi:
- Unikanie opodatkowania
Unikanie opodatkowania oznacza legalne wykorzystywanie różnych strategii w celu minimalizacji podatków. Korzystają z tego zarówno firmy, jak i osoby prywatne. Unikanie opodatkowania to praktyka polegająca na wybieraniu rozwiązań dostępnych w ramach obowiązujących przepisów.
- Uchylanie się od opodatkowania
Uchylanie się od opodatkowania jest działaniem nielegalnym, które polega na celowym ukrywaniu dochodów lub manipulowaniu danymi finansowymi w celu uniknięcia płacenia podatków. W tym przypadku mowa o takich praktykach jak: fałszowanie dokumentów, ukrywanie dochodów, przemyt, korupcja oraz inne działania, mające na celu oszustwa fiskalne.
Podstawową różnicą między unikaniem opodatkowania a uchylaniem się od niego jest więc legalność działań. Unikanie opodatkowania nie stanowi czynu zabronionego, ale już uchylanie się od opodatkowania jest przestępstwem lub wykroczeniem i podlega surowym karom, w tym karze grzywny, a nawet więzienia.
W jaki sposób fiskus ustala dochód z nieujawnionych źródeł?
Urząd Skarbowy, potocznie nazywany fiskusem, dysponuje wieloma narzędziami, za pomocą których może zweryfikować, czy dochód pochodzi z ujawnionych źródeł. Należy jednak pamiętać, że organy podatkowe nie mogą działać poza prawem. Oznacza to, że w trakcie ustalania dochodu z nieujawnionych źródeł muszą przestrzegać ściśle określonych procedur.
Najczęstszym działaniem, które pozwala ujawnić dochód z nieujawnionych źródeł, jest kontrola podatkowa, podczas której osoby do tego upoważnione mogą zweryfikować zgodność zgłoszonych dochodów z rzeczywistymi dochodami podatnika. Fiskus może dokonać analizy transakcji finansowych. W przypadku przedsiębiorstw dokonuje analizy ksiąg rachunkowych. Gdy zachodzi podejrzenie popełnienia przestępstwa, może przeprowadzić dochodzenie, posługując się technikami detektywistycznymi.
Jeżeli dochody z nieujawnionych źródeł są związane z działalnością międzynarodową, Urząd Skarbowy może podjąć współpracę z organami podatkowymi z innych krajów, aby zdobyć kluczowe dla sprawy informacje i dowody.
Fiskus reaguje także na donosy do Urzędu (także te anonimowe). Taki sygnał może być podstawą do wszczęcia postępowania. Donos może pochodzić od osób niezwiązanych w żaden sposób z podatnikiem, a także z wewnątrz organizacji, jeśli mowa o firmie. Należy jednak pamiętać, że składanie fałszywych oskarżeń jest niezgodne z prawem i również podlega karze.
Urząd Skarbowy. Jaka jest kara za nieujawnione dochody?
Każdy dochód powinien mieć pokrycie w ujawnionych źródłach. Podatnicy są zobowiązani do przestrzegania przepisów prawa podatkowego – krajowych, unijnych i międzynarodowych – do których należą:
- Konstytucja RP,
- ustawy podatkowe,
- ratyfikowane umowy międzynarodowe i konwencje,
- prawo Unii Europejskiej (która, jako związek gospodarczo-polityczny, posiada osobowość prawną).
Osoby, u których organ podatkowy wykrył przychody pochodzące z nieujawnionych źródeł, muszą się liczyć z nałożeniem 75% zryczałtowanego podatku. Osoby lub firmy, które nie ujawnią swoich dochodów, mogą zostać wezwane do uiszczenia odsetek od nieopłaconych podatków. Fiskus może także nałożyć karę w postaci konfiskaty mienia czy aktywów. Osoby, które pracują w zawodach regulowanych, mogą stracić licencję na wykonywanie zawodu.
Kiedy nieujawnione dochody ulegają przedawnieniu?
Źródłem informacji o zobowiązaniach, przestępstwach i kontrolach podatkowych, a także czynnościach sprawdzających i tajemnicy skarbowej jest Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U.2022.2561).
Zgodnie z przepisami nieujawnione dochody ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.
Przykład: Zobowiązanie podatkowe firmy X powstało w czerwcu 2016 roku. Uległo przedawnieniu 31.12.2021 roku.
Po tym czasie fiskus nie może podważyć prawidłowości rozliczeń i domagać się uiszczenia podatku.
W niektórych przypadkach zobowiązanie podatkowe nie ulegnie przedawnieniu po upływie 5 lat. Organ podatkowy może podjąć decyzję o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia lub jego przerwaniu. Dotyczy to sytuacji, gdy istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego przez podatnika.
Nieujawnione dochody z zagranicy. Co za to grozi?
Osoby, które pracują za granicą, ale ich miejscem zamieszkania dla celów podatkowych jest miejscowość położona na terenie Polski, podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (rezydenci). To znaczy, że muszą wykazać dochody z zagranicy w polskim Urzędzie Skarbowym.
Nieujawnienie dochodów z zagranicy może skutkować naliczeniem odsetek oraz nałożeniem grzywny w wysokości do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom. Źródłem tego prawa jest rozdział 6 Kodeksu karnego skarbowego – Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji (Dz.U.2023.654).
Ważne! Na podatnika, który nie ujawnił dochodów z zagranicy, może zostać nałożona podwójna sankcja, czyli grzywna w wysokości do 720 stawek dziennych oraz 75% zryczałtowany podatek.
Polskie organy podatkowe, na mocy umów międzynarodowych i konwencji, mogą współpracować z zagranicznymi odpowiednikami w celu ujawnienia źródeł dochodów podatnika.
Podatek od nieujawnionych dochodów – podsumowanie
Podatek od nieujawnionych dochodów to ważne narzędzie służące do zwalczania procederu uchylania się od opodatkowania. Takie działanie może zostać potraktowane jak przestępstwo albo wykroczenie, w zależności od kwoty nieujawnionego dochodu. Organy podatkowe dysponują wieloma metodami, za pomocą których mogą dokonać kontroli podatkowej – dotyczy to także dochodów z zagranicy.
Więcej aktualności
